"WITHOUT PROPOSITION..."
The installation in Athens Art Gallery . Kolonaki. ATHENS
"WITHOUT PROPOSITION…" 10 October- 9 November 2013
Στην
εγκατάσταση του χώρου της Αίθουσας Τέχνης Αθηνών.
Χρησιμοποιώ
κυρίως οικοδομικά υλικά, όπως ηλεκτρικά καλώδια, σωλήνες ύδρευσης-
άρδευσης, αποχέτευσης κ.ά., επιχρωματισμένα κυρίως, άλλα επιχρυσωμένα,
ενώ κάποια διατηρούν το βιομηχανικό τους χρώμα. Με την επιλογή των υλικών, την
περίπλεξή τους και με την ανάλογη τοποθέτησή τους στο χώρο, δημιουργώ
έργα-μέρη μιας ενιαίας εγκατάστασης, που απαντούν σε ζητήματα που με απασχολούν.
Ανάγκη μου, η επιστροφή στο έντονο χρώμα με
ταυτόχρονο επαναπροσδιορισμό της σημασίας του. Επιλογή μου η μονοχρωμία στο
έργο, που οδηγεί στον αποκλεισμό της συνηθισμένης χρωματικής πληρότητάς του. Η
εγκατάσταση παρόλα αυτά, ειδομένη σαν σύνολο, δημιουργεί κάποια αίσθηση
χρωματικής συν-πλήρωσης. Η μονοχρωμία όμως, μου δίνει τη δυνατότητα της έντασης
και της επιλογής αυτού του συγκεκριμένου χρώματος και όχι άλλου. Το χρώμα που
επιλέγω αποκτά έτσι τη δική του έννοια, που σε συνάρτηση με το υλικό και τη
σύνθεση, συνομιλεί με τα υπόλοιπα έργα της εγκατάστασης.
Επίσης ανάγκη μου, η χρήση του απροόπτου και
του παιχνιδιού. Εισάγω το Παιχνίδι - στοιχείο παρεξηγημένο και αποκλειστικά
παραδομένο στην παιδική ηλικία από το
ενήλικο κομμάτι της σύγχρονης κοινωνίας- στη δουλειά μου για πρώτη φορά με
εμφανή τρόπο. Το αντιμετωπίζω ως
χαλαρότητα, χιούμορ και ειρωνεία απέναντι στην ελαφρότητα, στη σοβαροφάνεια που διακατέχει
τις απόψεις και τις πράξεις μας.
To
"WITHOUT PROPOSITION…" αφορά τον
τρόπο με τον οποίο βλέπουμε τον Εαυτό μας μέσα από την Ιστορία μας, τον
Πολιτισμό μας, τα Πράγματα γενικότερα. Είναι η ματιά μου, πάνω στη σύγχρονη
ματιά μας.
Η Πλατωνική θεώρηση των Πραγμάτων, βάση της
σύγχρονης δυτικής σκέψης (παλαιότερη εγκατάστασή μου «ΧΑΟΣ-ΤΑΞΗ»,1996), έχει
πια παραχωρήσει τη θέση της στην Κυνική θεώρηση των Πραγμάτων. Ο μόνιμα
παρεξηγημένος Διογένης, μου φαίνεται τώρα ότι πλησιάζει καλύτερα από τον
Πλάτωνα την ανθρώπινη φύση και όλες τις κοινωνικές της εκδηλώσεις.
Ο τίτλος της
εγκατάστασης "WITHOUT PROPOSITION…"
και το πρώτο έργο της σειράς, προέκυψε σαν παραλλαγή του τίτλου-έργου του
Νίκου Κεσσανλή, "PROPOSITION POUR
UNE NOUVELLE SCULPTURE GRECQUE "1964
(συμπτωματικά έτος γέννησής μου), έργο σημείο αναφοράς για μένα. Σαν συνέχεια
(Παράδοση)- από το παρελθόν στο παρόν. Το μέλλον απλά δεν υφίσταται.
Εκθέτω λοιπόν την δική μου Πρόταση, με τίτλο
«Χωρίς Πρόταση…».
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Ex_pose: Νίκος Μακαρούνας, Without Proposition...
Με μικρές αλλά συμπυκνωμένες δόσεις χιούμορ, ειρωνείας, κυνισμού μα και μια παιδικότητα αφοπλιστική, μας υποδέχεται η εγκατάσταση “Without Proposition…” του Νίκου Μακαρούνα στην γκαλερί Αίθουσα Τέχνης Αθηνών.
Μια εγκατάσταση ζωντανός οργανισμός, που εξαπλώνεται στο χώρο και στο χρόνο – παροντικό και παρελθοντικό και συνίσταται από έργα που δύνανται να λειτουργούν με διπλή ιδιότητα, αφενός ως μέλη ενός οργανικού συνόλου και αφετέρου ως ανεξάρτητοι, αυτόνομοι οργανισμοί.
Τα υλικά των έργων, όπως εξηγεί ο Μακαρούνας, είναι υλικά οικοδομής, καλώδια, σωλήνες - άλλα επιχρωματισμένα άλλα όχι - τα οποία παραπέμπουν σε διαδικασίες οικοδομικής ανέγερσης, σε εργοτάξιο, μεταφορικά τουλάχιστον, γιατί στα χέρια του καλλιτέχνη και στα πλαίσια της εγκατάστασης μετουσιώνονται σε ιδεολογικά φορτισμένες, αυτόφωτες καλλιτεχνικές οντότητες.
Κυρίως μέσω των τίτλων αλλά και της φόρμας που δίνει στα έργα ο Μακαρούνας κάνει ευθείες αναφορές σε πνευματικούς πυλώνες της εθνικής μας ταυτότητας (είτε είναι η αρχαία ελληνική σκέψη, γραμματεία και τέχνη - στο έργο «Κίονας ο Κυνικός» - είτε η βυζαντινή, χριστιανική παράδοση - στο επιχρυσωμένο, σε σχήμα σταυρού «Χρυσό Μνημείο»), πυροδoτώντας στην παρούσα χρονική στιγμή της ελληνικής παραγματικότητας διεργασίες συλλογικής και ατομικής ενδοσκόπησης και αυτοκριτικής.
Η έκθεση/εγκατάσταση του Νίκου Μακαρούνα στην Αίθουσα Τέχνης Αθηνών ξαφνιάζει, προβληματίζει, κινητοποιεί... μα σε καμία περίπτωση δεν αποπειράται να υποδείξει λύσεις και διεξόδους. Όπως άλλωστε μας πληροφορεί και ο τίτλος της, είναι μία έκθεση “Without Proposition…”.
Ο Νίκος Μακαρούνας μίλησε στο Ex_pose και στην Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη.
Η έκθεση Without Proposition που παρουσιάζεις στην γκαλερί Αίθουσα Τέχνης Αθηνών είναι στην ουσία μία in situ εγκατάσταση. Ποια θα είναι η τύχη του έργου μετά το κλείσιμο της έκθεσης και τι νιώθεις ότι θα μείνει τελικά από αυτό;
Είναι μία in situ εγκατάσταση αλλά ταυτόχρονα τα έργα-μέρη της μπορούν, νομίζω, να διατηρούν και την ανεξαρτησία τους από το σύνολο. Τα βλέπω σαν ένα σύμπαν με τους πλανήτες του και ο κάθε πλανήτης έχει τη δική του «εσωτερική» ζωή, όπως το εγώ μας και το κοινωνικό σύνολο μέσα στο οποίο υπάρχουμε.
Το τι θα γίνει το έργο μετά το κλείσιμο της έκθεσης δεν με απασχολεί - το μέλλον δεν υφίσταται, μεταφορικά προφανώς. Η εγκατάσταση μπορεί να βρεθεί από την Τate Modern (ψευδαίσθηση που συντηρεί το καπιταλιστικό σύστημά και μας αρέσει να ζούμε με αυτήν) έως και τον πλησιέστερο κάδο σκουπιδιών, κατά προτίμηση κάδο ανακύκλωσης (ελάφρυνση των τύψεων της συνείδησής μας). Υπάρχουν βέβαια και ενδιάμεσες επιλογές.
Ποια ζητήματα σε απασχολούν και ποια η σχέση των υλικών που χρησιμοποιείς στη συγκεκριμένη εγκατάσταση με τα ζητήματα αυτά;
Σε αυτή τη δουλειά μου χρησιμοποίησα υλικά που συνηθίζουμε να βλέπουμε στο δομικό κομμάτι των κτιρίων, κυρίως σωλήνες αποχέτευσης, ύδρευσης κλπ. «Καθαρά» υλικά από δικές μου προηγούμενες αναγνώσεις της τέχνης, μου έδωσαν τη δυνατότητα να μιλήσω με έντονο τρόπο για μένα, για το έντονο παρόν που ζούμε. Επίσης για τον τρόπο που βλέπουμε στο παρόν μας, το παρελθόν μας, κυρίως στα έργα «Χρυσό Μνημείο» και «Κίονας ο Κυνικός».
Στο έργο σου «Κίονας ο Κυνικός» εισάγεις λες για πρώτη φορά με άμεσο τρόπο, το παιχνίδι στη δουλειά σου...
Για μένα σε αυτή τη δουλειά μου, αλλάζει η γωνία θέασης των πραγμάτων. Νεότερος ήμουνα περισσότερο Πλατωνικόςˑ στην πορεία επανεκτίμησα τους παρεξηγημένος στο πέρασμα του χρόνου Κυνικούς…
Το συγκεκριμένο έργο λοιπόν, ενεργοποιείται και ζωντανεύει με το πέρασμα του ανυποψίαστου θεατή. Σε συνδυασμό με το σχήμα του, θεωρώ ότι παράγει παιχνίδι-σχόλιο με σαφή κυνική-ειρωνική χροιά.
Τι πυροδοτεί τον κυνισμό και την ειρωνική διάθεση σε σχέση με "τον κίονα" - ένα χαρακτηριστικό δομικό στοιχείο της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής; είναι και ο τίτλος "Without Proposition..." που δίνεις στην έκθεση απόρροια αυτής της κυνικής - ειρωνικής διάθεσης;
Το έργο αυτό για μένα εκφράζει τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία, όσον αφορά τον τρόπο που αντιλαμβάνεται το παρελθόν μας και επί της ουσίας και το παρόν μας. Ως σύγχρονος Διογένης λοιπόν, αποφάσισα να πειράξω τα πράγματα, με ειρωνική διάθεση. Το παιχνίδι το θεώρησα/χρησιμοποίησα και σαν πρόταση-διαφυγή.
Αντίστοιχα έπαιξα και με τον τίτλο «Without Proposition…» 2013, σε σχέση με το γνωστό τίτλο έργου του Νίκου Κεσσανλή, “PROPOSITION POUR UNE NOUVELLE SCULPTURE GRECQUE ”, 1964.
Συσχετισμός των τίτλων και ταυτόχρονα των έργων, σχεδόν μισό αιώνα μετά. Απάντηση μου και στο ερώτημα της φετινής Biennale «Και τώρα τι;». Η πρότασή μου λοιπόν, του καλλιτέχνη (μιας και δεν είμαι πολιτικός με τη στενή έννοια), είναι η «Χωρίς Πρόταση…».
Τι θα πρέπει να γνωρίζει κάποιος που θα επισκεφθεί την έκθεση για εσένα και το έργο σου ώστε να εισπράξει όσα θέλεις να επικοινωνήσεις μέσω αυτού;
Τίποτα για μένα. Θα πρέπει να συνδιαλλαγεί άμεσα με το ίδιο το έργο και αυτό να έχει τη δύναμη να του μιλήσει. Αυτό θα σημαίνει ότι το έργο από μόνο του δικαιώνει την ύπαρξή του. Όσο βέβαια περισσότερο γνωρίζει κανείς την εικαστική γλώσσα, τόσο το καλύτερο. Άλλος τρόπος να επικοινωνήσει είναι με τη βοήθεια του υποσυνείδητου, όπως στα παιδιά, αρκεί να ξέρει να το εμπιστεύεται. Αλλιώς, θα πρέπει να βρεθώ στη δύσκολη θέση να χρησιμοποιήσω λόγο για τις εικόνες μου. Είμαι όμως «φύσει» εικονοπλάστης.
Πώς καταλαβαίνεις κάθε φορά ότι το έργο που υλοποιείς και παρουσιάζεις είναι «καλό», δηλαδή με ποια κριτήρια αξιολογείς τη δουλειά που εκθέτεις;
Μετά από εμπειρία χρόνων κατέληξα να χρησιμοποιώ τη δική μου ζυγαριά για να κρίνω τα έργα. Όταν αυτή βρίσκει την ισορροπία μεταξύ Λογικού και Υποσυνείδητου μέσα μου, τότε θεωρώ καλό το έργο. Επίσης κριτήριο είναι και το πέρασμα ικανού χρόνου από πάνω του. Καθορίζεται έτσι το αν αντέχει η εικόνα του μέσα μου ή ήταν ένας γρήγορος έρωτας και τίποτα παραπάνω.
Έχεις σπουδάσει μαθηματικά. Πώς επιδρά η μαθηματική γνώση και λογική στην καλλιτεχνική σου έκφραση και δημιουργία, στα μέσα που επιλέγεις;
Με συνειδητούς και υποσυνείδητους τρόπους.
Ο «Κίονας της Απληστίας» μπορεί να ειδωθεί και σαν χαοτικές κινήσεις μέσα στο χωρόχρονο. Αντίστοιχα και άλλα έργα. Επίσης η διάταξη τους στην αίθουσα, σαν εγκατάσταση, νομίζω ακολουθεί μια Δομή-Λογική. Δηλαδή Μαθηματικά. Παρ’ όλα αυτά σε παλαιότερες δουλειές μου «Χάος-Τάξη» 1996, «Το Μαύρο Κουτί-Αβεβαιότητες» 2001, η επιρροή των Μαθηματικών είναι πιο άμεση. Ίσως πίστευα περισσότερο στην επιστήμη και στη λογική από ότι σήμερα.
Ποια είναι η αίσθηση που έχεις για τη σύγχρονη τέχνη τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό; ποιος ο ρόλος της;
Η σύγχρονη τέχνη εξακολουθεί να παίζει τον ίδιο ρόλο που έπαιζε πάντα, όταν ήταν σύγχρονη και σε παλαιότερες εποχές. Η τότε σύγχρονη είναι τώρα του παρελθόντος. Παράγεται και προσλαμβάνεται από τους ανθρώπους για να επικοινωνήσουν και να αντιληφθούν τις υπόλοιπες διαστάσεις της ύπαρξης τους. Αυτές που δεν περιέχονται στην καθημερινότητά τους. Αυτός νομίζω είναι και ο κύριος λόγος που υπάρχει. Ο σύγχρονος καλλιτέχνης μιλάει για τα ίδια πράγματα με τους παλαιότερους. Αλλάζει όμως τη φόρμα του και τα υλικά του σε μια προσπάθεια αποκάλυψης και άλλων παραμέτρων-διαστάσεων. Τα καλά έργα τέχνης αυτό πετυχαίνουν. Έχουν ως αποτέλεσμα μικρές αλλαγές μέσα μας και κάνουν καλύτερη τη πνευματική μας ζωή, πράγμα που σήμερα δείχνει ξεχασμένο έως ανύπαρκτοˑ αλλά υπάρχει. Οι καλλιτέχνες καλούνται πρώτοι αυτοί να κάνουν τις αλλαγές, με το έργο τους. Απλά, η Τέχνη σαν ένα διευρυμένο σύνολο που δημιουργεί μόνη της τις εξισώσεις που την διέπουν, χωράει και απεριόριστη αυθαιρεσία. Γι’ αυτό και πάντα θέτουμε ερωτήματα λόγου χάρη για το πού πάει η σύγχρονη τέχνη και αν η παλαιότερη τέχνη είναι καλύτερη. Ο χρόνος και η τύχη τελικά πετάνε τα σκουπίδια από μέσα, ανάλογα και με το πώς θα διαβαστούν τα έργα από τις επόμενες, όμως, γενιές. Το «τώρα» είναι τόσο θολό και δύσκολο στην αξιολόγησή του.
Ποιος καλλιτέχνης ή έργο νιώθεις πως έχει/ουν επιδράσει καθοριστικά στη δουλειά σου και με ποιο τρόπο;
Δεν νομίζω ότι θα μπορούσε να είναι ένας. Πολλοί και διάφοροι, στο πέρασμα του χρόνου. Δεν ξεχνώ, το σοκ-δέος που ένοιωσα στην αίθουσα με έργα του Rembrandt στο Λούβρο. Την ίδια περίοδο, την εντύπωση-συγκίνηση που μου δημιούργησαν κάποια έργα του Βoltansky. Τα ασπρόμαυρα έργα του Τέτση και η ελευθερία και χρωματικότητα του Παπαλουκά, του Νίκου Λύτρα. Το έργο του Τάσου Χριστάκη, με τον μεγάλο καμένο κορμό. Πρόχειρα μου έρχονται στη μνήμη και έργα συνοδοιπόρων μου, όπως η εγκατάσταση του Ν. Χαραλαμπίδη στη διπλωματική του στην ΑΣΚΤ. Οι διάφανες Ά-τοπες Πόλεις του Κρίτωνα Παπαδόπουλου. Αν προσπαθήσω λίγο περισσότερο θα θυμηθώ και πολλά άλλα. Θέλω να πω ότι με έχουν επηρεάσει έργα παλαιότερων και πολλών σύγχρονων, πολύ καλών, ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Καλή ζωγραφική, καλές εγκαταστάσεις, καλή εικαστική τέχνη που γεννιέται έξω από τον τόπο μας, αλλά και στον τόπο μας. Δυστυχώς εδώ, το σύγχρονο-το παρόν και το κοντινό παρελθόν δεν καταγράφεται από κανέναν για τις επόμενες γενιές και μένει απλά στην μνήμη όσων τότε είδαν αυτά τα έργα, αλλά αυτό προφανώς δεν αρκεί. Τι παραδίδουμε στις επόμενες γενεές; Ποιοι σοβαροί Ιστορικοί της Τέχνης έχουν αναλάβει αυτό το έργο;
Αυτήν την περίοδο της ζωής σου νιώθεις...
Αυτή τη περίοδο νιώθω ότι πρέπει να είμαστε ακόμα περισσότερο δημιουργικοί σε πείσμα των καιρών, της αδιαφορίας, της αποχαύνωσης, της μετριότητας. Σε πείσμα της Κρίσης. Έτσι κι αλλιώς σε πνευματική κρίση ήμασταν πάντα. Μόνο έτσι μπορούμε να διαφυλάξουμε την τροφή της πνευματικής μας ζωής, δηλαδή το όνειρο και τη ποίηση, που μετασχηματίζουν την καθημερινότητά μας. Και φυσικά προτείνω, να ξαναβρούμε το παιχνίδι…
Νίκος Μακαρούνας, “Without Proposition…”
Αίθουσα Τέχνης Αθηνών
Διάρκεια έκθεσης: 10 Οκτωβρίου – 9 Νοεμβρίου 2013
http://makarounas.blogspot.gr
Ελένη Ζυμαράκη Τζώρτζη
